اطلاعات مقایسه ای در حسابداری
طبق چارچوب نظری حسابرسی هیئت تدوین استانداردهای بین المللی حسابداری، اگر اطلاعات در صورتهای مالی به شیوه ای ارائه شود که بتوان یک واحد تجاری را با واحد تجاری دیگر (و یا فعالیتهای یک واحد تجاری طی چند دوره) مقایسه کرد، این اطلاعات مقایسه ای در حسابداری بر میزان سودمندی اطلاعات خواهد افزود. بر این اساس “قابلیت مقایسه” یکی از ویژگی های کیفی اطلاعات است که به استفاده کنندگان در شناسایی و درک نقاط تشابه و تفاوت بین اقلام کمک می کند.
در راستای افزایش قابلیت مقایسه و درنتیجه سودمندی اطلاعات، استاندارد بین المللی حسابداری شماره 1 واحدهای تجاری را ملزم به افشای” اطلاعات مقایسه ای دوره گذشته برای تمام مبالغ گزارش شده در صورتهای مالی دوره جاری” می کند. همچنین در صورت مربوط بودن “اطلاعات تشریحی” برای درک صورتهای مالی دوره جاری، واحد تجاری باید اطلاعات مقایسه ای مربوط به موارد مذکور را افشا کند. بر این اساس، واحدهای تجاری باید حداقل دو صورت وضعیت مالی، دو صورت سود و زیان جامع (دو صورت سود و زیان، در صورت ارائه جداگانه)، دو صورت تغییرات حقوق صاحبان سرمایه، دو صورت جریان وجوه نقد و یادداشتهای توضیحی مربوط را ارائه کنند.
3 صورت وضعیت مالی به صورت مقایسه ای
هنگامی که واحد تجاری یک رویه حسابداری را با تسری به گذشته تجدید ارائه می کند یا اقلام صورتهای مالی را طبقه‌بندی مجدد می نماید، باید حداقل 3 صورت وضعیت مالی ارائه کند. در این وضعیت، واحد تجاری باید صورت وضعیت مالی را به تاریخ های الف) پایان دوره جاری; ب) پایان دوره گذشته (که همان ابتدای دوره جاری است); و پ)ابتدای نخستین دوره اطلاعات مقایسه ای ارائه کند.
اطلاعات مقایسه ای تشریحی در حسابداری
همانگونه که عنوان شد، در صورت مربوط بودن “اطلاعات تشریحی” برای درک صورتهای مالی دوره جاری حسابرسی ، واحد تجاری باید علاوه بر افشای اطلاعات مقایسه ای دوره گذشته برای تمام مبالغ گزارش شده در صورتهای مالی دوره جاری، اطلاعات مقایسه ای تشریحی را نیز افشا کند. در برخی موارد، اطلاعات تشریحی ارائه شده در صورت های مالی دوره(های) گذشته، در دوره جاری همچنان مربوط تلقی می شود. برای نمونه، واحد تجاری جزئیات دعوای حقوقی که در پایان دوره گزارشگری گذشته نتیجه آن قطعی نبوده و هنوز حل وفصل نشده است را در دوره جاری افشا می کند. ارائه اطلاعات درباره عدم اطمینان موجود در پایان دوره گزارشگری قبلی و اقدامات انجام شده طی دوره جهت رفع آن، برای استفاده کنندگان صورتهای مالی سودمند است.
تجدید طبقه‌بندی مبالغ اطلاعات مقایسه ای
واحدهای تجاری معمولا نحوه ارائه و طبقه‌بندی اقلام در صورتهای مالی را تغییر نمی دهند. با وجود این اگر یک واحد تجاری، نحوه ارائه یا طبقه‌بندی اقلام در صورتهای مالی خود را تغییر دهد، باید مبالغ اطلاعات مقایسه ای در حسابداری را تجدید طبقه‌بندی کند; مگر اینکه طبقه‌بندی مجدد غیر عملی باشد. در اینجا منظور از تجدید طبقه‌بندی، تغییر در نحوه ارائه یا طبقه‌بندی یک قلم خاص است و تجدید طبقه‌بندی های حاصل از الزامات یک استاندارد، گذر زمان، یا تفییر در ماهیت یا وضعیت خود اقلام، مدنظر نمی باشد. تجدید طبقه‌بندی های حاصل از رویدادهای زیر، مدنظر استاندارد بین المللی حسابداری شماره 1 نیست (مکنزی و همکاران، 2012):
- تجدید طبقه‌بندی یک دارایی یا بدهی از طبقه غیرجاری به طبقه جاری [طبق استاندارد بین المللی حسابداری شماره 1] به دلیل گذر زمان
- تجدید طبقه‌بندی یک دارایی مالی از طبقه نگهداری شده تا سررسید به طبقه آماده برای فروش و برعکس [طبق استاندارد بین المللی حسابداری شماره 39]
- تجدید طبقه‌بندی سود یا زیان انباشته دارایی مالی آماده برای فروش از حقوق صاحبان سرمایه به سود و زیان دوره در نتیجه تعدیل تجدید طبقه‌بندی کاهش ارزش یا واگذاری دارایی ; و
- تجدید طبقه‌بندی یک دارایی از موجودی کالا به سرمایه گذاری در املاک در آغاز اجاره عملیاتی به شخص دیگر
در مواردی که نحوه ارائه یا طبقه‌بندی اقلام در صورتهای مالی واحد تجاری تغییر می کند و امکان تجدید طبقه‌بندی مبالغ اطلاعات مقایسه ای در حسابداری وجود دارد، واحد تجاری باید ماهیت تجدید طبقه‌بندی; مبلغ هر قلم یا هر طبقه از اقلام که طبقه‌بندی مجدد می شود; و دلیل تجدید طبقه‌بندی را افشا کند. اما اگر طبقه‌بندی مجدد غیر عملی باشد، واحد تجاری باید ماهیت تعدیلاتی که در صورت طبقه‌بندی مجدد مبالغ اعمال می شد و دلیل عدم طبقه‌بندی مجدد آن مبالغ را افشا نماید.
ثبات رویه در نحوه ارائه اطلاعات مقایسه ای در حسابداری
“ثبات رویه در نحوه ارائه” یکی از مفاهیم حسابداری است که ارتباط تنگانگی با مفهوم “قابلیت مقایسه” دارد، اما مشابه آن نیست. ثبات رویه در نحوه ارائه، به استفاده از روش های مشابه برای اقلام مشابه، استفاده از روشهای مشابه از دوره ای به دوره دیگر در یک واحد گزارشگر یا در یک دوره مالی بین واحدهای تجاری مختلف اشاره دارد.
قابلیت مقایسه اطلاعات یکی از ویژگی های کیفی می باشد که مورد تاکید استانداردهای حسابداری است و “ثبات رویه در نحوه ارائه” ابزاری برای دستیابی به این هدف محسوب می شود (هندریکسن و ون‌‌‌بردا، 1992). در راستای دستیابی به هدف مذکور، استاندارد حسابداری شماره 1 مقرر می‌‌دارد که واحد تجاری نباید نحوه ارائه و طبقه‌بندی اقلام مندرج در صورتهای مالی را از دوره ای به دوره دیگر تغییر دهد، مگر آنکه:
- در پی تغییر عمدهماهیت عملیات واحد تجاری یا بررسی صورتهای مالی واحد تجاری، مناسب تر بودن نحوه ارائه و طبقه‌بندی دیگر، باتوجه به معیارهای انتخاب و به‌کارگیری رویه های حسابداری در استاندارد بین المللی حسابداری شماره 8، واضح باشد; یا
- یکی از استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی، تغییر نحوه ارائه را الزامی کند.
برای مثال تحصیل یا واگذاری قابل ملاحظه، یا بررسی نحوه ارائه صورتهای مالی، ممکن است ارائه صورتهای مالی به گونه ای متفاوت را ضروری سازد. به منظور حفظ قابلیت اطلاعات مقایسه ای ، حسابرسی واحد تجاری تنها زمانی نحوه ارائه صورتهای مالی را تغییر می دهد که نحوه ارائه جدید برای استفاده کنندگان صورتهای مالی، اطلاعات اتکاپذیر و مربوط تری فراهم کند و تداوم ساختار اصلاح شده محتمل باشد. هنگام اعمال چنین تغییراتی در نحوه ارائه، اطلاعات مقایسه ای باید تجدید طبقه‌بندی شود (دلویت،2011).
