حسابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات چیست؟

اگر بخواهیم درباره حسابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات توضیحی ارائه دهیم در ابتدا باید گفت فناوری اطلاعات که لاتین آن با اختصار IT هم بیان می شود حوزه ای است که تقریبا همه چیز در دنیای امروزی را با تغییر و تحولات همراه ساخته است. انسان برای زندگی در دنیای امروز نیازمند ابزار و وسایلی است که مبتنی بر فناوری اطلاعات طراحی و ساخته شده باشند، و تصور اینکه این وسایل حذف شود تقریبا برای ادامه دادن زندگی مشکل به‌وجود می آید. حسابداری هم به طور خاص در این زمره قرار می گیرد و دچار تغییر و تحول اساسی شده است بدین صورت که حسابداری نوین ارتباط مستقیمی با فناوری اطلاعات دارد و بسیار گسترده‌تر از حسابداری سنتی است. زمانی که می گوییم” حسابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات “، منظورمان تنها استفاده از تکنولوژی و ابزار آن برای انجام عملیات حسابداری سنتی نیست، به عبارت دیگر IT رویکردها و نگرش های جدیدی را وارد رشته حسابداری کرده است که قبلا مسبوق به سابقه نبوده اند. این مقاله تلاش کرده است ارتباط رشته IT و حسابداری را مورد بررسی قرار دهد.

1. ارتباط بین IT  و رشته حسابداری چیست؟
2. منظور از حسابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات چیست؟
3. حسابرسی فناوری اطلاعات چگونه انجام می‌شود؟

ارتباط بین فناوری اطلاعات و رشته حسابداری چیست؟

هنگامی که از ارتباط حسابداری با IT صحبت می شود معمولا ذهن سمت دو موضوع می رود: اول اینکه یا انجام عملیات حسابداری را با تکیه بر ابزارهایی که مبتنی بر تکنولوژی ساخته شده اند انجام داد و یا درباره حسابرسی فناوری اطلاعات بحث شود. اگر در مقابل یک فرد خبره این دو موضوع را بیان کنیم متوجه می شویم که این دو موضوع کاملا باهم تفاوت های ساختاری و ماهوی دارند. زمانی که از حسابرسی سخن می گوییم منظور تجزیه و تحلیل سیستم های خودکار و غیر خودکار فناوری اطلاعات است که درک ساختارهای کنترلی داخلی و شناخت ریسک های بالقوه را دربر می گیرد. اما زمانی که سمت انجام عملیات محاسبات پولی و تنظیم صورت های مالی می رویم حسابداری مبتنی بر IT مطرح می شود که با تکیه بر فناوری اطلاعات و ابزارهای مرتبط با آن انجام می‌شوند. به عنوان مثال بهره‌گیری از نرم‌افزارهای ساده و پیچیده‌ی حسابداری، ایجاد شبکه‌های حسابداری گروهی و استفاده از فناوری سیستم‌های ابری در ثبت و ذخیره‌ی اطلاعات حسابداری نمونه‌های استفاده از ابزارهای IT برای انجام عملیات حسابداری محسوب می‌شوند. ما در این مقاله درباره‌ی هردو مورد توضیحاتی را به اختصار ارائه می‌دهیم.

هنگامی که از ارتباط حسابداری با IT صحبت می شود معمولا ذهن سمت دو موضوع می رود: اول اینکه یا انجام عملیات حسابداری را با تکیه بر ابزارهایی که مبتنی بر تکنولوژی ساخته شده اند انجام داد و یا درباره حسابرسی فناوری اطلاعات بحث شود. اگر در مقابل یک فرد خبره این دو موضوع را بیان کنیم متوجه می شویم که این دو موضوع کاملا باهم تفاوت های ساختاری و ماهوی دارند.

منظور از حسابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات چیست؟

حسابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات که به آن حسابداری IT نیز گفته می‌شود، به تدوین و تنظیم صورت‌های مالی با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات اشاره دارد. ساده‌ترین مثال در این حوزه را می‌توان نرم‌افزارهای حسابداری همچون هلو، اکسل و… دانست که با داشتن جداول مختلف و نمودارهای گرافیکی انجام عملیات حسابداری را برای حسابداران کاملاً هوشمند و راحت کرده‌اند. در سطوح بالاتر می‌توان به حسابداری مبتنی بر فضای رایانش ابری که به اختصار آن حسابداری ابری نیز گفته می‌شود، اشاره کرد. فضای ابری در حقیقت یک فضای عام است که بیرون از کامپیوترهای شخصی تعریف می‌شود و افراد می‌توانند از هر نقطه‌ای به اطلاعات موجود در آن دسترسی پیدا کنند و یا بر روی آن اطلاعات جدیدی را ذخیره کنند. حسابداری ابری نیز اشاره به نوعی از حسابداری دارد که با تکیه بر همین سیستم انجام می‌شود و به نوعی می‌توان آن را حسابداری آنلاین یا برخط نیز به شمار آورد.

در حسابداری ابری معمولاً انجام کارها هم از طریق نرم‌افزار حسابداری و هم از طریق مرورگر امکان‌پذیر است و استفاده از مرورگر امکان دسترسی به فضای ابری را از هر نقطه‌ای به صورت عام فراهم می‌کند. این روش مزیت‌هایی دارد که نمی‌توان از کنار آن به سادگی گذشت؛ برای نمونه هزینه‌ی نگهداری اطلاعات حسابداری بر روی سیستم‌های ابری بسیار کم‌تر بوده و احتمال از بین رفتن اطلاعات نیز بسیار پایین است. همچنین این سیستم‌ها امکان ایجاد ارتباط بین گروهی از حسابداران و افراد مرتبط مانند مدیران، کارمندان و… را فراهم می‌کنند که می‌توان برای هر گروه سطح دسترسی معینی را تعریف کرد.

حسابرسی فناوری اطلاعات چگونه انجام می‌شود؟

قبل از هر چیز ذکر این نکته لازم است که حسابرسی و حسابداری اگرچه در ظاهر با هم مشابهند، اما معنای متفاوتی دارند و به دو موضوع متفاوت اشاره دارند؛ حسابداری به معنای تدوین و تنظیم اسناد حسابداری است که از طریق تکمیل فرم‌ها، پر کردن دفاتر معین و تنظیم صورت‌های مالی انجام می‌شود؛ در حالی که حسابرسی کاری است که بعد از حسابداری صورت می‌گیرد و هدفش رسیدگی به اطلاعات مالی است که قبلاً توسط حسابداران به ثبت رسیده و آن‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کند. در حسابرسی فناوری اطلاعات بیشتر بر روی رویکردهای شرکت و تجزیه و تحلیل آن‌ها بر اساس حسابرسی‌های جدید و قدیم انجام شده تأکید می‌گردد. این کار بیشتر با هدف برآورد نسبی میزان مخاطراتی که در پیش‌روی سازمان و یا شرکت قرار دارد، انجام می‌شود. بر این اساس پس از مشخص شدن میزان سود و میزان هزینه‌ها به ارائه‌ی افقی درباره سطح و میزان مخاطرات و چگونگی طراحی ساختار کنترلی آن‌ها تاکید می‌گردد. در حقیقت حسابرسی فناوری اطلاعات یک گام فراتر از حسابداری است که ضمن تجزیه و تحلیل اطلاعات مالی درباره محیطی که سازمان در آن قرار دارد نیز دیدگاه نسبتاً روشنی را ارائه می‌دهد.