موضوع مفاسد مالی (پولشویی) از لحاظ واژه شناسی ، اولین بار پس از رسوایی «واتر گیت» مطرح شد. لیكن این پدیده اصولا“ همزمان با پیدایش پول و رواج نظام پایه پولی ، مد نظر متفكران اقتصادی ـ سیاسی قرار گرفته است.

در حقیقت روند پولشویی و دلیل انجام آن بستگی به شرایط اقتصادی جامعه دارد. معمولا“ در جوامع دیكتاتوری ، سیاستمدارانی هستند كه پولهای كثیف را بدست می آورند. با مطالعه تاریخ متوجه می شویم كه بسیاری از سیاستمداران هم از این پدیده دراهداف سودجویانه خود زمینه های استفاده های نابجا از فعالیتهای غیر رسمی را داشته اند. این شرایط در كشورهایی كه اقتصاد متمركز دولتی در آن جریان دارد، درآمدهای نا مشروع و غیر قانونی نیز از این طریق بدست می آید كه برای سالم سازی و تطهیر آن اقدام به پولشویی می كنند.

برای مثال بعضی از دولت های پیشین كشورهای كمونیستی مثل رئیس جمهور لهستان 5/1 میلیارد دلار از طریق نقل و انتقال غیر قانونی پول بدست می آورد و در چین كارخانه موتور سیكلت سازی یك میلیارد دلار پولشویی داشته است.

بررسی نظام اقتصادی كشورها نشان می دهد كه هر چه از یك سیستم اقتصادی رقابتی متكی به مالكیت فردی دور شویم ، شرایط مناسب تری برای چنین مفاسد مالی به وجود می آید و این یك اصل كلی است.

تعریف فساد مالی

مفاسد مالی (پولشویی) زمانی اتفاق می افتد كه درآمد های كسب شده توجیه قانونی ندارد و برای اینكه از حالت غیر قانونی خارج شوند و مشكل پولهای معمول را به خود بگیرند، به وسیله پولشویی تطهیر می شوند.

مفاسد مالی (پولشویی) به مجموعه عملیاتی گفته میشود كه شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی برای مشروعیت بخشیدن به درآمدهای نامشروع آن عملیات انجام می دهند. انواع پولهایی كه می تواند به صورت نا مشروع در جامعه مطرح باشد، به سه گروه پولهای كثیف و یا پولهای آغشته به خون ، پولهایی سیاه و پولهای خاكستری تقسیم می شود.

پولهای خاكستری ، درآمدهای حاصل از فروش كالا و یا انجام دادن كارهای تولیدی است، ولی از نظارت دولت پنهان می ماند و دولت از آنها بی اطلاع است كه معمولا“ برای فرار از مالیات  این كارها را انجام می دهند.

پولهای سیاه پولهای حاصل از قاچاق كالا است ، به طوری كه درآمدهای حاصل از قاچاق كالا و شركت در معاملات پر سود دولتی كه خارج از عرف طبیعی در جامعه صورت می گیرد، باعث پیداش این پول می شود.

پولهای كثیف یا پولهای آغشته به خون ، مربوط به نقل و انتقال مواد مخدر است.

مراحل عملیات مفاسد مالی (پولشویی)

1ـ ایجاد پول غیر قانونی

معمولا“ پول غیر قانونی از سوی بنگاههای غیر مشهور و غیر رسمی و اشخاصی كه در رابطه با این بنگاهها به صورت غیر قانونی فعالیت دارند تولید می شود. این بنگاهها معمولا“ از طریق روشهای غیر مجاز و ارتباط با مسئولان پر نفوذ كالاهای ارزشمند و یا خدمات ویژه ای را خارج از رویه معمول و با سقفی بیش تر از میزانی كه تعیین شده است دریافت می كند و معمولا“ با استفاده از روشهای برنامه ریزی شده برای فرار از پرداخت مالیات ، پول غیر قانونی را بیشتر رواج می دهند.

در كشورهایی كه توزیع با روش یارانه ای صورت می گیرد و یا از مراكز غیرقابل حسابرسی حمایت می شود، فضای مطلوبی برای رواج پول غیر قانونی فراهم می شود ورانت خواران حداكثر بهره‌برداری را از تفاوت قیمت مصوب و قیمت آزاد به عمل می آورند.

 2ـ سند سازی مالی

معمولا“ پول غیر قانونی از طریق بنگاهها و واسطه های مالی غیر مجاز و غیرمتعهد به مقررات نظام بانكی و با استفاده از اسناد جعلی وارد شبكه بانكی می شود.امكان جلوگیری از این جریان به خصوص با گسترش فن آوری الكترونیك ، مشكل است ، لیكن همین فن آوری قادر است كه درآینده ای نزدیك به نحو رضایتبخشی ، طرفهای اصلی و صاحبان واقعی منابع مالی را به طور دقیق شناسایی كنند.

 بدیهی است استفاده از هر نوع فن آوری جدید ، در مراحل اولیه با مشكلاتی مواجه خواهد بود، لیكن به تدریج كه جوامع استفاده از فن آوری الكترونیك را قانونمند می كنند، ابهامات در رابطه با فرآیند پولشویی كاسته خواهد شد و برعكس تفكر برخی بانكداران ، می توان امیدوار بود كه بتدریج با قبول مقررات بین المللی در زمینه بانكداری الكترونیك ، این مشكل نیز نسبت به وضعیت متداول كاهش یابد.

در این خصوص آنچه باید مورد تأمل قرار گیرد ، بازسازی فضایی است كه مؤسسات واسطه مالی می توانند درآن به صورت قانونی رشد كنند ، بدیهی است در صورت حمایت مستقیم یا غیر مستقیم از انحصارهای بزرگ دولتی ، به خصوص در زمینه مالی ، عرضه كنندگان و تقاضا كنندگان وجوه مالی به ناچار به بازار سیاه كشیده خواهند شد و در نهایت با گسترش نهادهای مالی غیر متشكل و زیر زمینی ، فضای تاریك و غیرقابل كنترلی برای پولشویی به وجود خواهد آمد.

هرگز نباید با بازارهای غیر متشكل پول ـ جز حالتهای استثنایی ـ به‌صورت مستقیم برخورد شود ، بلكه با تشویق و حمایت از واسطه های مالی سالم و با بهره‌برداری از مشورتهای این نهادها می توان زمینه را برای از بین بردن پولشویی فراهم كرد.

تضعیف پایگاههای واسطه های مالی غیر متشكل ، همزمان با ایجاد فضای آزاد معاملاتی ، عملیات پولشویی را با مخاطراتی رو به رو خواهد كرد. در صورتی كه نتوان بین اشخاص و واسطه های مالی شفافیت قابل قبولی برقرار كرد ، نوعی« اختلاط مالی» پدید می آید كه فرآیند پولشویی را تسهیل می كند.

3ـ اختلاط مالی و فساد مالی

اختلاط مالی ، پیچیده‌ترین مرحله از فرآیند پولشویی است ، زیرا در این مرحله كه معمولا“ مبادلات پولی از طریق نهادهای واسطه و یا كارگذاران مالی صورت می گیرد ، به سهولت سر نخ اصلی مبادله ، یعنی عرضه كنندگان پول در ابهام قرار می گیرند.

پیچیدگی اختلاط مالی زمانی كه داد و ستد جنبه بین المللی پیدا می كند به مراتب افزایش می یابد، زیرا در بسیاری از كشورها ، مقررات بین المللی در رابطه با پولشویی به تصویب نرسیده است و یا رعایت نمی شود.