نسبت های مالی و تجزیه و تحلیل صورت های مالی بانک ها

درباره نسبت های مالی و تجزیه و تحلیل صورت های مالی بانک ها تا قبل از سال 1960 میلادی

تفاوتهای‏ عمده‏ ای میان روشهای حسابداری و گزارشگری مالی بانکها با اصول متداول‏ حسابداری وجود داشت.

از این سال‏ به تدریج تلاشهایی برای انطباق روشهای‏ حسابداری بانکها با اصول متداول‏ حسابداری صورت گرفته است.

گرچه این‏ تلاشها هم اکنون نیز ادامه دارد، لیکن کماکان‏ تفاوتهای با اهمیت و اجتناب‏ ناپذیری در این‏ زمینه وجود دارد.

این تفاوتها ناشی از شرایط خاص صنعت بانکداری است که آن‏ را از سایر بنگاههای اقتصادی متمایز می‏سازد.

بدیهی است این تفاوت در کشور ما بیش از سایر کشورهاست زیرا عملیات‏ بانکداری در ایران براساس قانون عملیات‏ بانکی بدون ربا انجام می‏شود. این تفاوتها را می‏توان به شرح زیر برشمرد:

• برخلاف ترازنامه سایر بنگاههای‏ اقتصادی، ترازنامه بانکها را نمی‏توان به‏ اقلام جاری و غیرجاری (بلندمدت) تفکیک‏ کرد.
• شکل صورتحساب سود و زیان بانکها نیز با شکل عمومی صورتحساب سود و زیان سایر بنگاههای اقتصادی متفاوت‏ است
• به رغم اینکه روش حسابداری نقدی‏ مغایر با اصول متداول حسابداری است‏ لیکن مبنای حسابداری برخی از عقود اسلامی از جمله مشارکت مدنی و مضاربه‏ با توجه به ماهیت خاص آنها و همچنین‏ مقررات ابلاغ شده از سوی بانک مرکزی‏ جمهوری اسلامی ایران به صورت نقدی‏ می‏باشد.

با توجه به تفاوتهای مطرح شده‏ ، بدیهی است که نسبت های مالی و همچنین ابزار لازم تجزیه و تحلیل صورت های مالی بانک ها نیز قدری متفاوت از نسبت های مالی و ابزار متداول تجزیه و تحلیل است.

در این مقاله سعی شده است‏ روشهای تجزیه و تحلیل صورت های مالی و نسبت های مالی و تجزیه و تحلیل صورت های مالی بانک ها مربوط به صنعت بانک ارائه‏ گردد.

البته گفتنی است که مطالب ارائه‏ شده در این مورد براساس سیستم بانکداری‏ مبتنی بر بهره بوده است که به جهت نداشتن‏ کاربرد در کشور ما،

اصلاحات لازم به‏ منظور انطباق آن با سیستم بانکداری بدون‏ ربا و مبتنی بر عقود اسلامی انجام پذیرفته‏ است.

با توجه به سابقه محدود این موضوع در ایران، مطالب ارائه شده در این مقاله‏ نمی‏تواند قطعی و بدون اشکال تلقی گردد،

به ویژه آنکه در حرفه حسابداری،کارایی و قابلیت به کارگیری هریک از ابزارهای ارائه‏ شده تجزیه و تحلیل حتما باید در عمل‏ مورد آزمون قرار گیرد و به تناسب تعدیل‏ شود.

تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی بانک‌ها

نسبت های مالی و تجزیه و تحلیل صورت های مالی‏ بانک ها فرایندی است که اطلاعات مالی گذشته و حال یک بنگاه اقتصادی را

به منظور ارزیابی‏ وضعیت مالی، عملکرد، پیشبینی ریسک‏ آتی و سوداوری بالقوه آن مورد بررسی قرار می‏دهد. بدیهی است صورت های مالی ابزار اصلی این تجزیه و تحلیل هستند.

یکی از مسائل مهم در تجزیه و تحلیل‏ صورت های مالی بانک ها و نتایج حاصل از آن، تنوع‏ و فراوانی علاقه‏ ها، نیازها و خواسته های‏ اطلاعاتی استفاده ‏کنندگان از نتایج تجزیه و تحلیلهای انجام شده است.

به عنوان مثال‏ اولین و عمده ‏ترین فاکتور مورد نظر سپرده ‏گذاران و دارندگان انواع حسابها در بانکها، حصول اطمینان از امنیت سپرده‏ ها و عدم سوخت آن در نتیجه ورشکستگی‏ بانک است.

لذا این‏گونه اشخاص خواهان‏ وجود نقدینگی بیشتر و نسبت سرمایه به‏ دارایی بالاتر در بانک هستند.

در مقابل، سهامداران بانکها نیز میل به حداکثر رساندن‏ بازده سرمایه‏ گذاری خود دارند و ازاین ‏رو ترجیح می‏دهند که مبلغ کمتری را در بانک‏ سرمایه‏گذاری کنند.

بنابراین مدیران بانکها با دو خواسته متفاوت مواجه هستند که با هم در تضاد می‏باشند.

به بیان دیگر مدیران‏ باید امنیت سپرده‏ ها را تضمین کنند و در عین‏ حال بازده سرمایه‏ گذاری سهامداران را به حداکثر برسانند.

البته در اینجا لازم است‏ به قوانین و مقرراتی نیز که بانکها موظف به‏ انجام عملیات خود در چارچوب آن‏ می‏باشند، توجه خاصی مبذول نمود.

بدیهی است ارزیابی نحوه عمل مدیریت در نیل به هدف های پیشگفته نیز در بررسی‏ وضعیت مالی و نتایج عملیات بانکها و از طریق انجام تجزیه و تحلیلهای لازم، انجام‏ خواهد شد.

بانکهای ورشکسته عموما دارای‏ نسبتهای بالای اعتبارات اعطایی به‏ سپرده ‏های دریافتی و نسبتهای پایین‏ سرمایه به دارایی هستند.

همچنین‏ سودآوری و نقدینگی این‏گونه بانکها در سطح پایین قرار دارد.

اگرچه یک یا چند عامل پیشگفته ضرورتا بیانگر این نیست که‏ بانکی در حال ورشکستگی است لیکن‏ می‏تواند به عنوان یک شاخص با ارزش در ارزیابی عملکرد بانک و پیشبینی وضعیت‏ آتی آن استفاده شود.